Stromingsboek 1950-1980: Oeroeg

Oeroeg, door Hella Haassen

1. Algemene informatie

Standaardtitelbeschrijving
Hella Haassen, Oeroeg
Uitgeverij Querido, 52e druk, eerste druk in 1948
128 pagina's.

Genre
Tendensroman

Samenvatting
Het verhaal gaat over de vriendschap tussen de ik'-figuur en Oeroeg. De ik'-figuur is een zoon van een Nederlandse planters familie die een onderneming beheerden in Kebon Djati diep in het bergland van de Preanger. Oeroeg is een echte inlandse jongen, zoon van Sidris en Deppoh die als mandoer werkte bij de onderneming. De jongens zijn ongeveer even oud en omdat de hoofdpersoon enigs kind is gaat hij veel met Oeroeg om. Het verhaal is een lange terugblik op dit samenzijn. Bij alles waar de ik'-figuur aan moet denken in zijn jeugd komt automatisch het beeld van zijn vriend Oeroeg boven. Ze waren onafscheidelijk.
De hoofdpersoon heeft weinig contacten met zijn ouders. Zijn moeder is ziekelijk en zijn vader is weinig thuis. Het is zijn vader een doorn in het oog dat zijn zoon zo slecht Nederlands spreekt. Meneer Bollinger wordt erbij gehaald, om hem beter Nederlands te leren. Oeroeg wordt hier van buitengesloten, maar hij mag wel staan te luisteren. Oeroeg blijkt hier al erg leergierig.
Tijdens een bezoek van gasten uit Batavia wordt er besloten om s avonds een bezoek te brengen naar Telaga Hideung, het Zwarte Meer, een meer waar over geheimzinnige verhalen de ronde doen. De hoofdpersoon gaat ook mee, net als de vader van Oeroeg. Men gebruikt een oud vlot om over het meer te varen. De groep is echter veel te wild, waardoor er een stuk van het vlot afbreekt. De hoofdpersoon valt eraf en in een poging om hem te redden verdrinkt Deppoh, die verstrikt raakt in de vele waterplanten.
Oeroeg mag mee naar de lagere school in Soekaboemi omdat zijn vader overleden is. Oeroeg's school bezoek maakt dat andere inlanders opmerkingen tegen hem gaan maken.
Na de scheiding van de ouders van de hoofdpersoon komt hij bij Lida in Soekaboemi wonen, die voor hem zorgt. Als deze hoort van Oeroeg en wat die voor hem betekent mag die ook bij haar komen. Lida is ongehuwd en beheert een pension. Oeroeg's vorderingen vallen haar op en zij vindt dat hij verder moet leren. Als de hoofdpersoon naar de HBS in Batavia gaat komt hij daar in een internaat. Lida verkoopt haar pension en begint een nieuwe in Batavia. Zij betaalt de kosten voor de MULO van Oeroeg. Zij hoopt dat hij later arts zal worden.
In Batavia groeien de jongens een beetje uit elkaar. Oeroeg krijgt een paar andere vrienden erbij, waardoor het op school minder met hem gaat. Op voorspraak van Lida mag hij ook op het internaat komen, waardoor er meer controle op hem is. Op het internaat zitten voornamelijk kinderen van Europese ouders en een enkele zoon van een inlandse regent. Oeroeg past hier niet tussen. Op de MULO heeft hij minder problemen: daar zitten vooral halfbloeden. Alleen de ik'-figuur gaat op voet van gelijkheid met Oeroeg om.
Na de MULO gaat Oeroeg inderdaad voor arts leren in Soerabaja, aanvankelijk met een beurs, maar later weer op kosten van Lida. In Soerabaja krijgt Oeroeg politieke interesses, waarna hij zich tegen de Nederlandse overheersing en het dom houden van de man in de dessa keert. Oeroeg, die nooit erg aardig voor Lida was geweest en altijd haar zorg voor gewoon had aangenomen, is nu trots op haar: ze werkt in een inlands ziekenhuis als verpleegster en leert Javaans.
De ik'-figuur gaat voor zijn ingenieursopleiding naar Delft, waar hij tijdens de tweede wereldoorlog studeert. Na zijn studie neemt hij een baan in zijn geboorteland en gaat terug. Dit gaat samen met het begin van de politionele acties. Tijdens een bezoek aan zijn geboortestreek komen alle herinneringen weer boven. Ook gaat hij naar dat geheimzinnige meer Telaga Hideung. Opeens staat er een inlandse strijder voor hem, waarin hij Oeroeg meent te herkennen. Het enige wat deze tot hem zegt is 'Ga weg, je hebt hier niets te zoeken'. Oeroeg verdwijnt en de ik'-figuur blijft met lege handen achter. Hij komt tot de conclusie dat Oeroeg net is als het meer: ‘ Ik kende hem als een spiegelende oppervlakte. De diepte peilde ik nooit.’

2. Kenmerken stroming

Realisme

Er zitten in het boek kenmerken van de stroming Realisme. De hoofdpersoon probeert om te gaan met zijn problemen, en het leven van alledag wordt getoond. 

Romantiek

Er zitten ook wat kenmerken in van de romantiek. Gevoelens worden uitgebreid besproken. Een voorbeeld hiervan is het fragment waarin de hoofdpersoon te horen krijgt dat de vader van Oeroeg is gestorven.

"Een grotere ramp had mij niet kunnen treffen. Het meest drukte mij het besef dat Deppoh was omgekomen terwijl hij naar mij zocht. Op alle uren van dag en nacht benauwde mij het verschrikkelijke visioen van zijn lichaam, worstelend tussen taaie, kleverige stengels. Herhaaldelijk werd ik gillend wakker uit mijn slaap."

Oeroeg vlucht op een gegeven moment voor zijn oude leven, iets wat ook kenmerkend is voor de Romantiek, het vluchtgevoel, en ook de onvrede over de samenleving.

Oeroeg is niet een boek wat je aan één stroming kan binden, het is een mooi voorbeeld van zowel Realisme als Romantiek, al zit Romantiek er wat duidelijker in.